به گزارش صدای بورس، صنعت خودروی ایران در سال ۱۴۰۳ با تحولات عمده‌ای روبه‌رو شد که از تغییرات سیاسی گرفته تا تصمیمات اقتصادی تاثیرگذار، بر این بخش اثر گذاشت. از سقوط بالگرد رئیس‌جمهور و نگرانی‌های ناشی از تغییرات سیاسی گرفته تا تصمیمات کلیدی همچون واردات خودروهای کارکرده، توقف تولید پژو پارس و تغییرات در عرضه خودروهای داخلی و خارجی، همه این وقایع موجب تغییرات قابل توجهی در بازار و روند تولید خودروهای داخلی شده است. خصوصی‌سازی ایران‌خودرو و ورود خودروهای برقی به بازار، چشم‌اندازهای جدیدی را برای صنعت خودرو رقم زدند. این گزارش نگاهی دارد به مهم‌ترین اتفاقات این صنعت در سال ۱۴۰۳ و تاثیرات آن‌ها بر وضعیت فعلی و آینده بازار خودرو.
-
اردیبهشت ۱۴۰۳
۱۴۰۳ تغییر ناگهانی دولت و نگرانی بازار از تغییرات سیاسی
پس از حادثه سقوط بالگرد رئیس جمهور که بمب خبری سال ۱۴۰۳ بود نگرانی‌هایی در سطح جامعه ایجاد شد، نرخ ارز در بازار آزاد به طرز چشمگیری صعودی شد. همین موضوع باعث شد گمانه زنی‌ها در مورد افزایش قیمت خودرو و سایر بازارهای موازی هم افزایش پیدا کند. اما کارشناسان بر این باور بودند که وضعیت بازار خودرو در کوتاه‌مدت دستخوش تغییرات عمده‌ای نخواهد شد. بازار خودرو به سمت ثبات حرکت خواهد کرد، اما این به معنای کاهش قیمت‌ها نیست و قیمت‌ها در سطح بالا باقی خواهند ماند، با نوسانات جزئی در آینده. این اتفاق در شرایطی افتاد که دولت سیزدهم در حوزه صنعت خودرو کارنامه درخشانی از خود به جا نگذاشته بود. پراید، ارزان‌ترین خودروی بازار ایران، که در گذشته برای قشر متوسط قابل خریداری بود، حالا به یک کالای لوکس تبدیل شده بود. در ۲.۵ سال گذشته، قیمت این خودرو به طور بی‌سابقه‌ای ۲۳۰ میلیون تومان یعنی ۱۶۴ درصد گران‌تر شده بود و از آن زمان، دیگر خرید این خودرو برای بسیاری از افراد به رویا تبدیل شده بود.
-
تیر ۱۴۰۳
داغ شدن واردات خودروی کارکرده
اواخر تیرماه ۱۴۰۳ بعد از گذشت ۱۳ ماه بلاتکلیفی، دولت سیزدهم در روزهای پایانی فعالیت خود، آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده را ابلاغ کرد. طبق این آیین‌نامه، مردم عادی می‌توانند با کد ملی خود و بدون نیاز به ثبت سفارش، یک خودرو با سن سه تا پنج سال وارد کنند. این تصمیم که به نوعی به مردم امتیاز ویژه‌ای می‌دهد، بدون محدودیت خاص و صرفاً با ثبت اطلاعات آماری و پرداخت حقوق ورودی و گمرکی امکان‌پذیر است. در این راستا، سرپرست معاونت حمل‌ونقل وزارت صمت نیز تأکید کرد که هر فرد می‌تواند یک خودرو وارد کند، ولی مشخص نکرد که آیا این محدودیت سالانه است یا خیر. این تصمیم در حالی اتخاذ شد که پیش‌تر، واردات خودروهای کارکرده به دلیل برخی ابهامات به تعویق افتاده بود.
-
مرداد ۱۴۰۳
«پژو پارس» به تاریخ پیوست
پس از ۲۳ سال تولید، ایران خودرو تصمیم به توقف تولید پژو پارس گرفت. این خودرو که از سال ۱۳۷۹ در بازار ایران تولید می‌شد، به علت عدم تطابق با استانداردهای ایمنی جدید، از خط تولید خارج شد. سازمان ملی استاندارد پیش از این اعلام کرده بود که خودروسازان باید استانداردهای جدیدی مانند کنترل پایداری، سیستم ترمز اضطراری پیشرفته و حفاظت از عابر پیاده را رعایت کنند، اما پژو پارس نتوانست این استانداردها را به طور کامل پاس کند. با توجه به این که تولید پژو پارس در سال ۱۴۰۳ امکان‌پذیر نبود، ایران خودرو اعلام کرد که مشتریان این خودرو باید انتخاب دیگری داشته باشند و تسهیلاتی مانند ۱۰۰ میلیون تومان بدون بهره برای آن‌ها در نظر گرفته شد.
-
شهریور ۱۴۰۳
حذف سامانه یکپارچه و بازگشت قرعه‌کشی
پس از دو سال فعالیت و انتقادهای گسترده، سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی در آستانه حذف قرار گرفت. به طور کلی دو سامانه در حوزه فروش خودروهای وارداتی فعال بود که یکی به بنزینی‌ها و هیبریدی‌ها مربوط می‌شد و دیگری به تمام برقی‌ها. شورای رقابت به این نتیجه رسید که این سامانه‌ها در تنظیم بازار خودرو کارآمد نبوده‌اند و تصمیم گرفت تا الزام عرضه خودروهای هیبریدی و بنزینی در آن را حذف کند. با این تغییر، عرضه خودروهای هیبریدی مانند خودروهای برقی می‌توانست خارج از سامانه صورت گیرد. همچنین گمانه زنی‌هایی از احتمال حذف سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی نیز به گوش رسید این بدان معنا بود که واردکنندگان خودروها را به صورت سنتی و خارج از سامانه به فروش برسانند. این تصمیم در پی مشکلات مختلف سامانه یکپارچه، از جمله انتقاد واردکنندگان به محدودیت‌های موجود و عرضه خودروهای وارداتی در نمایشگاه‌ها با قیمت‌های بالاتر از نمایندگی‌ها، اتخاذ شد. با حذف این سامانه، واردکنندگان مجدداً خود تعیین‌کننده قیمت و نحوه فروش خودروهایشان خواهند بود، البته در صورت وقوع تخلف، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان آن را پیگیری خواهد کرد. این تصمیم همچنین به دنبال مشکلات اجرایی و نارضایتی از روند توزیع خودرو در سامانه‌های قبلی اتخاذ شد و به نظر می‌رسد که بازار خودرو به حالت قبل از راه‌اندازی سامانه یکپارچه باز خواهد گشت.
-
مهر ۱۴۰۳
دعوا برای برگشت خودرو به بورس‌کالا
بازگشت خودرو به بورس کالا بعد ازدو سال تو مهرماه دوباره به یک موضوع داغ تبدیل شد که بحث‌های گسترده‌ای را هم به دنبال داشت. سخنگوی شورای رقابت اعلام کرد که این مجوز به‌زودی صادر نخواهد شد و قیمت جدیدی بین قیمت دستوری و بازار آزاد به وجود خواهد آمد. در حالی که در سال ۱۴۰۱ خودروسازان با مشکلات زیان و نقدینگی مواجه بودند، سیاست‌گذاران از اصلاح قیمت‌ها خودداری کردند. موافقان عرضه خودرو در بورس کالا معتقدند که این اقدام شفافیت بیشتری در قیمت‌گذاری ایجاد کرده و از تبعات قیمت‌گذاری دستوری جلوگیری می‌کند. همچنین، آن‌ها باور دارند که عرضه خودرو در بورس می‌تواند منافع سهامداران خودروسازان را حفظ کرده و نقدینگی بورس را افزایش دهد. در مقابل، مخالفان همچون وزارت صمت و خودروسازان نگران از دست دادن کنترل بازار خودرو هستند، چرا که بورس کالا شفافیت زیادی دارد و روند فروش را تحت نظارت قرار می‌دهد. خودروسازان همچنین می‌گویند که عرضه خودرو در بورس تنها برای ۳۰درصد محصولات سودآور خواهد بود و در مقایسه با آزادسازی قیمت‌ها که شامل تمامی محصولات می‌شود، نفع کمتری دارد.
-
آبان ۱۴۰۳
ابلاغ قیمت‌های جدید با افزایش حدود ۳۵ درصدی
بر اساس تصمیم شورای رقابت و طبق دستورالعمل تنظیم بازار خودرو، قیمت محصولات خودروسازان بزرگ مانند ایران‌خودرو و سایپا که بیش از یک سال تغییر، نکرده بود بالاخره اصلاح شد. ایران‌خودرو در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این اصلاحات وارد مرحله اجرایی شده و قیمت‌های محصولات این شرکت به‌طور متوسط حدود ۳۵ درصد افزایش یافته است. این تغییرات پس از انجام محاسبات دقیق و بررسی‌های لازم توسط شورای رقابت به تولیدکنندگان ابلاغ شده است.
-
آذر ۱۴۰۳
ابلاغ بودجه پیشنهادی دولت برای ۱۴۰۴ به مجلس
نمایندگان مجلس در مصوبه‌ای بانک مرکزی را موظف به تخصیص حداقل ۳.۳ میلیارد یورو ارز برای واردات خودروهای سواری نو و کارکرده (حداکثر پنج سال ساخت) کردند. همچنین، تعرفه واردات این خودروها به ۶۰ درصد کاهش یافت. متقاضیان واردات می‌توانند با رعایت قانون ساماندهی صنعت خودرو نسبت به ثبت درخواست اقدام کنند. این مصوبه شامل واردات خودرو توسط ایرانیان ساکن خارج از کشور نیز می‌شود، به‌طوری‌که هر ایرانی می‌تواند سالانه یک خودرو وارد کند.
ری را وارد بازار شد
صبح روز ۲۴ آذرماه در هتل المپیک تهران، مراسم تحویل اولین سری از کراس اوور ملی ایران خودرو، با نام «ری را» برگزار شد. «ری را»، نخستین خودروی ملی در کلاس کراس اوور، با ویژگی‌های فول آپشن و قیمت نهایی یک میلیارد و ۱۳۰ میلیون تومان به بازار عرضه شد. مقرر شد در ماه‌های آینده، ۵ هزار دستگاه از این خودرو به مشتریان تحویل داده شود. در حالی که در روزهای اول تحویل، اختلاف قیمتی زیادی بین بازار و کارخانه مشاهده می‌شود، انتظار می‌رود با ادامه روند تحویل، قیمت این محصول ملی به منطقی‌تر شدن نزدیک شود. در حال حاضر، حواله‌های نزدیک به تحویل ری را با قیمت‌هایی تا ۲ میلیارد تومان آگهی می‌شود که به نظر بیشتر شبیه به یک شوخی است.
-
دی ۱۴۰۳
زیان انباشته خودروسازان از ۲۰۰ همت عبور کرد
زیان انباشته خودروسازان بزرگ کشور در سال ۱۴۰۳ به ۲۲۳ هزار میلیارد تومان رسید. این رقم معادل ۱.۵ برابر بودجه شهرداری تهران در سال جاری است، که نشان‌دهنده وضعیت بحرانی این صنعت است. دو عامل کلیدی در این زیان‌دهی دخیل هستند: قیمت‌گذاری دستوری و مدیریت دولتی. از آغاز دهه ۹۰، این صنعت وارد دوره‌ای از زیان‌های سنگین شد، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷ و شوک‌های پی‌درپی اقتصادی. در سال‌های بعد، با شدت گرفتن تورم و افزایش هزینه‌ها، این زیان‌ها به‌طور انفجاری رشد کردند. سیاست قیمت‌گذاری فصلی شورای رقابت در سال ۹۸ نتواست اثرات بلندمدتی داشته باشد و همه‌گیری کرونا در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز تولید و عرضه خودرو را کاهش داد. در نهایت، در سال ۱۴۰۱، افزایش نرخ ارز و تثبیت قیمت‌ها در کارخانه‌ها باعث شد زیان خودروسازان به طرز چشمگیری بیشتر شود.
-
بهمن ۱۴۰۳
افت ۹۰ درصدی تقاضای خودرو
از ابتدای سال ۱۴۰۳، تعداد متقاضیان ثبت نام برای خرید خودرو کاهش قابل توجهی داشته است. در دی ماه ۱۴۰۱، ۹ میلیون نفر برای خرید خودرو ثبت نام کرده بودند، اما این تعداد در بهمن ماه ۱۴۰۳ به ۹۱۱ هزار نفر رسید که نشان‌دهنده کاهش ۹۰ درصدی است. این کاهش به دلایل مختلفی از جمله الزام به بلوکه کردن ۳۰۰ میلیون تومان در حساب‌های وکالتی و افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها مرتبط است. علاوه بر این، افزایش قیمت خودرو در کارخانه به طور مستقیم موجب کاهش تفاوت قیمت کارخانه و بازار و کاهش انگیزه دلالان برای خرید و فروش خودرو شده است. همچنین، ممنوعیت ارائه اعتبار برای افتتاح حساب‌های وکالتی و سیاست‌های اخیر بانک مرکزی، تقاضای کاذب را کاهش داده است. برای دستیابی به یک بازار متعادل، اصلاح فرایند قیمت‌گذاری، افزایش توان تولید داخلی و کاهش دخالت دولت از جمله اقدامات ضروری به نظر می‌رسد.
نمایندگان مجلس باختند
بهارستانی‌ها با توجه به مشکلات ناشی از انحصار خودروسازی در کشور برای اصلاح این وضعیت، با تصویب قانون ساماندهی واردات خودرو، مبلغ ارز واردات خودرو را به ۳.۳ میلیارد یورو افزایش داده و تعرفه واردات را به ۶۰ درصد کاهش داد. هدف این اقدام بهبود وضعیت بازار خودرو و کاهش فشار بر مصرف‌کنندگان بود. اما مجمع تشخیص مصلحت نظام در اقدامی غیرمنتظره، ارز تخصیص یافته برای واردات خودرو را به ۲ میلیارد یورو کاهش داده و تعرفه واردات را دوباره به ۱۰۰ درصد رساند. هرچند علت این تغییرات نگرانی از تأمین نیازهای ارزی کشور اعلام شد اما کارشناسان معتقدند که مجمع باید تصمیمات اقتصادی را با شفافیت بیشتر و با توجه به منافع مردم اتخاذ کند تا از کاهش اعتماد عمومی جلوگیری شود.
خصوصی سازی ایران خودرو
بالاخره ایران‌خودرو واگذار شد و یکی از بزرگترین خصوصی‌سازی‌های کشور در تاریخ ثبت شد، اما این فرایند با حواشی و چالش‌های فراوانی همراه بود. آغاز خصوصی‌سازی صنعت خودرو در ایران به اواخر دهه ۱۳۷۰ برمی‌گردد و در سال ۱۳۸۰ با تصویب قانون «خصوصی‌سازی صنایع دولتی» گام‌های جدی در این زمینه برداشته شد.
در سال‌های قبل از خصوصی‌سازی، ایران‌خودرو به عنوان یکی از بزرگترین بنگاه‌های اقتصادی تحت مدیریت دولت قرار داشت، اما مشکلات عدیده‌ای از جمله منازعات بین دستگاه‌ها و نهادهای مختلف بر سر مدیریت این شرکت و تغییرات مداوم مدیریتی، از جمله مشکلات اساسی آن دوران بود. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری‌های غیراقتصادی، قیمت‌گذاری دستوری و تحمیل نیروی انسانی غیر متخصص به شرکت‌های خودروسازی همچون ایران‌خودرو و سایپا از دیگر تبعات مدیریت دولتی در این صنعت به شمار می‌رود. با توجه به کارنامه منفی دولت در حکمرانی صنعت خودرو، ضرورت جایگزینی مدیریت خصوصی با مدیریت دولتی بیش از پیش به چشم می‌آید.
خودروی جانبازی
در سال ۱۴۰۲، پس از تصویب قانون واردات خودروهای خارجی برای جانبازان ۵۰ درصد به بالا، این امکان فراهم شد که خودروهای اتوماتیک خارجی برای افرادی که به دلیل مشکلات حرکتی نمی‌توانستند از خودروهای دنده‌ای استفاده کنند، اقدام به واردات خودرو نمایند. اما این طرح به دلیل برخی موانع اجرایی نتواست به نتیجه برسد و در نهایت به تعویق افتاد. در این راستا، بنیاد شهید اسامی ۳۰ هزار جانباز مشمول واردات خودرو را به وزارت صنعت، معدن و تجارت معرفی کرد. سپس، مسئولان وزارت صمت اعلام کردند که ایثارگران مشمول از تاریخ ۴ بهمن ۱۴۰۲ می‌توانند به مدت ۹ روز برای ثبت‌نام اقدام کنند. با این حال، برخی موانع اصلی که پیش تر روند اجرایی شدن این طرح را مختل کرده بود، شامل تأمین ارز، هزینه‌های ثبت سفارش، قراردادها و کارمزدهای اضافی کارگزاری بود اجازه عملی شدن این قانون را نداد. اما با تلاش مسئولان وزارت صمت این مشکلات حل شد و روند واردات خودرو اکنون به راحتی انجام می‌شود. در همین حال، برای جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی، شرکت‌های واردکننده خودرو موظف شدند که ضمانت‌نامه‌هایی از بنیاد شهید دریافت کنند. از سوی دیگر، به جانبازان این فرصت داده شده که در صورت تمایل، با انصراف از واردات خودروهای خارجی، خودروهای داخلی را به صورت فوری دریافت کنند. این اقدام، در راستای تسهیل شرایط زندگی ایثارگران و فراهم کردن وسایل نقلیه مناسب برای آنان طراحی شده است که دغدغه‌های جانبازان در این زمینه برطرف شود.
ورود خودروهای برقی به بازار
در تاریخ ۲۳ دی ۱۴۰۲، پس از صدور مجوز از سوی دولت برای واردات خودروهای برقی و حذف سقف قیمت و تعیین سود بازرگانی، اولین گام‌های جدی برای واردات این نوع خودروها برداشته شد. این تغییرات سیاستی، نقطه عطفی در صنعت خودروی کشور به شمار می‌رفت و بستری مناسب برای ورود تکنولوژی‌های جدید به بازار ایران فراهم می‌کرد. نیمه اول اردیبهشت ۱۴۰۳، زمان شروع عرضه خودروهای برقی از طریق سامانه یکپارچه بود و تا پایان مرداد ۱۴۰۳، مجموعاً ۲۶ هزار و ۶۳۰ ثبت سفارش واردات خودروهای برقی در سیستم انجام شد ... با این حال، این میزان ثبت سفارش با واردات واقعی خودروهای برقی تناسب چندانی نداشت. تا پایان مرداد ۱۴۰۳، تنها ۴ هزار و ۹۲۷ دستگاه خودرو برقی وارد کشور شد. در میان واردکنندگان، ایران خودرو به عنوان یکی از پیشگامان این عرصه، توانست یک هزار و ۵۰۰ دستگاه از این خودروها را ترخیص کند، در حالی که سایپا با ثبت سفارش ۸ هزار دستگاه خودروی برقی، تنها ۱۹۸ دستگاه را از گمرکات ترخیص کرده بود.
نمایشگاه‌های خودرو
نمایشگاه‌های خودرو در سرتاسر دنیا، به نوعی ویترین صنعت خودروی هر کشور به شمار می‌روند؛ جایی که هر کشور، با توجه به توانایی‌های خود در تولید و نوآوری، جدیدترین دستاوردهایش را به نمایش می‌گذارد. این رویدادها نه تنها برای کشورهای بزرگ خودروساز، بلکه برای کشورهایی که در عرصه تولید خودرو چندان قدرتمند نیستند و بیشتر واردکننده محسوب می‌شوند، اهمیت دارند. در حقیقت، نمایشگاه‌های خودرو به نوعی نمایانگر وضعیت کنونی و چشم‌انداز آینده صنعت خودروی آن کشور هستند. اما نمایشگاه خودرو تهران به عنوان یک رویداد مهم خودرویی در حالی برگزار شد که دو خودروساز بزرگ داخلی، ایران‌خودرو و سایپا، از حضور در آن خودداری کردند، که موجب ناامیدی برخی از بازدیدکنندگان شد که بازار خودرو ایران پس از چندین سال رکود و در شرایط تغییرات زیاد در واردات خودرو، شاهد حضور گسترده خودروهای وارداتی و محصولات جدید بود. حضور برندهایی مانند بی وای دی و نیسان آریا، نشانه‌ای از تغییرات جدی در بازار خودرو بود. به ویژه، افزایش تعداد عرضه‌کنندگان خودروهای خارجی موجب ایجاد رقابت قیمتی بین آن‌ها شده که می‌تواند به نفع مصرف‌کنندگان باشد. با این حال، این نمایشگاه دستاوردهایی برای مصرف‌کنندگان نداشت. بسیاری از خودروهای رونمایی‌شده به عرضه نهایی نزدیک نبودند و از آن‌جا که برخی محصولات از قبل در بازار موجود بودند، شرکت‌ها بیشتر به نمایش و معرفی خودروهای خود پرداخته‌اند تا فروش واقعی. در نتیجه، این نمایشگاه تاثیر زیادی بر تصمیم‌گیری‌های خرید مصرف‌کنندگان نداشت.
-
پریسا عرفانی -خبرنـگار
-
شماره ۵۸۴ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما